Remkes begon goed als neutrale bemiddelaar, maar kon het niet laten toch een advies uit te brengen in de stikstofcrisis. Nu is er weer onvrede over het besluit.

Hoe heeft bemiddelaar Johan Remkes het toch voor elkaar gekregen rust te creëeren in het oververhitte stikstofdossier? Het antwoord lijkt simpel. Hij heeft de tijd genomen om echt naar de boeren te luisteren, naar dat wat er speelt achter hun woede. Daardoor hebben zij hem kunnen vertellen dat ze wel degelijk liefde hebben voor de natuur; dat ze zich in een verdomhoekje gezet voelen, terwijl andere sectoren ook stikstof uitstoten; dat ze vanuit de stedelijke gebieden wel vaker de schuld krijgen en dat de overheid zwalkend beleid vertoont, waaruit beleid is voortgekomen wat hun levenswerk op wankelen zet. Door deze emoties en gevoelens van de boeren op nationale televisie te verwoorden, heeft hij in een klap veel pijn weggenomen. Het zorgt ervoor dat sommige boeren weer perspectief zien.

Toch is het niet genoeg, blijkt na een nacht slapen. Nog altijd zijn er boeren die vrezen dat ze onder druk hun bedrijf moeten sluiten. Zij kondigen zelfs al weer acties aan. Ook dat heeft met de aanpak van Remkes te maken. Want hoewel het zijn taak aanvankelijk niet was, kon hij het toch niet laten een advies te geven. En hoewel hij zijn advies baseert op de goede gesprekken, is zijn advies net zo autocratisch als het vorige. Het kabinet neemt zijn advies namelijk uiterst serieus. Zonder dat iedereen mee is. Een minderheid, de piekbelasters, hebben het gevoel aan het kortste eind te trekken.

Nu gaat het vaker op deze manier met overheidsbesluiten, maar om echt rust te creëren was het beter geweest als Remkes zich aan zijn taak als neutrale bemiddelaar had gehouden. In die rol had hij dan nog een laatste stap kunnen zetten door de verantwoordelijke ministers met de piekbelasters om de tafel te zetten. Vervolgens had hij slechts een vraag hoeven te stellen: Wat hebben jullie boeren nodig om toch mee te kunnen werken aan de halvering van de stikstofuitstoot in 2030?

Natuurlijk was dit geen gemakkelijke gesprek geweest. Er zouden onredelijke verzoeken over tafel gaan en soms zou het even nodig zijn geweest om de ander te laten vertellen wat er dwars zit om weer te komen tot de uiteindelijke vraag: wat heb je nodig. Maar uiteindelijk zou er consensus kunnen ontstaan. Op deze manier zijn namelijk vele besluiten in de (internationale) politiek en het bedrijfsleven tot stand gekomen. Vaak is het alleen een kwestie ruimte te geven aan de weerstand, zoals waar Remkes aanvankelijk mee begon. Consensus ligt namelijk doorgaans minder ver weg dan gedacht. Zo weten we uit een interview in de Volkskrant dat een gedegen financiële vergoeding al verschil kan maken voor een boer.

Dat deze stap is overgeslagen, is een gemiste kans. De oplossingen die de boeren hadden genoemd, had het kabinet kunnen meenemen in nieuw beleid, zodat de rust voor iedereen terugkwam en ook de natuur de kans kreeg te herstellen.